Back

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ (Ε12)

Ι. ΓΕΝΙΚΑ 

Διδάσκουσα:  Καλλιρρόη Παπαδοπούλου

Εξάμηνο:  Γ’

Αυτοτελείς διδακτικές δραστηριότητες: α) σεμιναριακά μαθήματα, β) βιβλιογραφική εργασία

Τύπος μαθήματος: Επιλογής

Πιστωτικές μονάδες: 10

Σύνολο μαθημάτων:  13

Εβδομαδιαίες ώρες διδασκαλίας: 3

Γλώσσα διδασκαλίας:  Ελληνική

ΙΙ. ΜΑΘΗΣΙΑΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

Σκοπός του μαθήματος είναι ο/η μεταπτυχιακός/ή φοιτητής/τρια να αποκτήσει μια συνολική εικόνα θεωρητικών προσεγγίσεων που τονίζουν την αναγκαιότητα της κατανόησης και ερμηνείας της ανάπτυξης των παιδιών μέσα στα κοινωνικά και πολιτισμικά πλαίσια στα οποία συντελείται. Προς την κατεύθυνση αυτή, η προσπάθεια στρέφεται προς τη διερεύνηση όχι απλά του τρόπου με τον οποίο οι κοινωνικοί παράγοντες επηρεάζουν την ανάπτυξη, αλλά του τρόπου με τον οποίο η κοινωνική διάσταση ενσωματώνεται αιτιολογικά στη διαδικασία της ανάπτυξης και αποτελεί κεντρικό μηχανισμό των αναπτυξιακών αλλαγών. Επιδιώκεται έτσι να κατανοήσουν οι μεταπτυχιακοί/ές φοιτητές/τριες τη σύνδεση ανάμεσα στις προσεγγίσεις αυτές της ανάπτυξης των παιδιών και των ζητημάτων της αναπηρίας υπό το πρίσμα της ενταξιακής εκπαίδευσης.

Το περιεχόμενο του μαθήματος επικεντρώνεται στην παράθεση, κριτική προσέγγιση και αναζήτηση θεωρητικών κατευθύνσεων και εννοιών που συνεισφέρουν στην κατανόηση της δυναμικής συμμετοχής της κοινωνικής διάστασης στη διαδικασία της ανάπτυξης. Σ’ αυτό το πλαίσιο, αναπτύσσεται αρχικά ο προβληματισμός που απορρέει και τα ζητήματα που εγείρονται από την παραδοσιακή στους κόλπους της αναπτυξιακής ψυχολογίας διάκριση και το διαχωρισμό  του ατομικού και κοινωνικού στοιχείου/πόλου της ανάπτυξης. Εξετάζεται στη συνέχεια η αντιμετώπιση του κοινωνικού στο πλαίσιο των μεγάλων θεωριών της ανάπτυξης και παρουσιάζεται η σημασία της κοινωνικής αλληλεπίδρασης ως γέφυρας ανάμεσα στο κοινωνικό και το ατομικό.  Τέλος, παρουσιάζονται προσεγγίσεις του πολιτισμικού και οικολογικού θεωρητικού πλαισίου της ανάπτυξης των παιδιών καθώς και κριτικές θεωρίες  σχετικά με την ανάπτυξη. Δίνεται έμφαση στην πολιτισμική-ιστορική προσέγγιση του L. S. Vygotsky και στη σημασία των κεντρικών εννοιών της θεωρίας αυτής για την ανάπτυξη των παιδιών και το ρόλο της εκπαίδευσης.

 

Με την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος ο/η μεταπτυχιακός/ή φοιτητής/τρια θα είναι σε επίπεδο:

α) γνώσεων:

  • να γνωρίζει κεντρικά ζητήματα προβληματισμού στην αναπτυξιακή ψυχολογία με επίκεντρο το διαχωρισμό ατομικού-κοινωνικού
  • να γνωρίζει βασικές θεωρητικές προσεγγίσεις της ανθρώπινης ανάπτυξης
  • να γνωρίζει τη θέση και το ρόλο του κοινωνικού στοιχείου/πόλου σε διαφορετικές προσεγγίσεις της ανθρώπινης ανάπτυξης
  • να γνωρίζει τις κοινωνικο-πολιτισμικές προσεγγίσεις της ανάπτυξης, προσεγγίσεις του οικολογικού πλαισίου και κριτικές προσεγγίσεις της αναπτυξιακής ψυχολογίας

β) δεξιοτήτων:

  • να είναι σε θέση να πραγματοποιεί συνδέσεις ανάμεσα σε καθημερινές πρακτικές στο σπίτι ή στο σχολείο και τη σημασία τους για την ανάπτυξη των παιδιών
  • να μελετά εμπειρικές έρευνες στο χώρο της αναπτυξιακής ψυχολογίας
  • να επεξεργάζεται κριτικά σχετική με το θέμα βιβλιογραφία

γ) ικανοτήτων:

  • να κατανοεί την αναγκαιότητα συμπερίληψης κοινωνικών και πολιτισμικών παραγόντων για την κατανόηση της ανθρώπινης ανάπτυξης
  • να κατανοεί το κοινωνικό στοιχείο/πόλο ως μηχανισμό αναπτυξιακής αλλαγής
  • να συνδέει αναπτυξιακά χαρακτηριστικά και αλλαγές με τις εμπειρίες, τα χαρακτηριστικά και τις απαιτήσεις διαφορετικών πλαισίων ανάπτυξης
  • να κατανοεί τον τρόπο με τον οποίο οι κοινωνικο-πολιτισμικές προσεγγίσεις απαιτούν επανεξέταση της έννοιας του «ατόμου» στην ανάπτυξη
  • να κατανοεί τη σημασία των κοινωνικο-πολιτισμικών προσεγγίσεων για την εκπαίδευση των παιδιών και την ανάπτυξη
  • να κατανοεί τις μεθοδολογικές προεκτάσεις των κοινωνικο-πολιτισμικών προσεγγίσεων για τη μελέτη της ανάπτυξης των παιδών
  • να αντιλαμβάνεται την αμφίδρομη σχέση της ανάπτυξης με την αγωγή και την εκπαίδευση των παιδιών
  • να μελετά κριτικά διαφορετικές θεωρητικές προσεγγίσεις και να κατανοεί τη συμβολή τους στην κατανόηση της ανάπτυξης των παιδιών και των παραγόντων με τους οποίους συνδέεται
  • να βελτιώσει την αναλυτική του/της ικανότητα και την ικανότητα δόμησης επιχειρηματολογίας σε συναφή θέματα
  • να κατανοεί τους τρόπους με τους οποίους οι κοινωνικο-πολιτισμικές προσεγγίσεις της ανάπτυξης συνάδουν με την κοινωνική θεώρηση της αναπηρίας, την ειδική αγωγή και την ενταξιακή εκπαίδευση.

 

Γενικές ικανότητες:  Λαμβάνοντας υπόψη τις γενικές ικανότητες που πρέπει να έχει αποκτήσει ο πτυχιούχος (όπως αυτές αναγράφονται στον Οδηγό και Κανονισμό Σπουδών) το μάθημα αποσκοπεί:

  • στην απόκτηση θεωρητικών γνώσεων
  • στην αναζήτηση, ανάλυση και σύνθεση δεδομένων και πληροφοριών με τη χρήση των νέων τεχνολογιών
  • στην αυτόνομη εργασία
  • στην ομαδική εργασία
  • στην εργασία σε διεπιστημονικό περιβάλλον
  • στον σεβασμό στη διαφορετικότητα και στην πολυπολιτισμικότητα
  • στον αναστοχασμό
  • στην προαγωγή της ελεύθερης, δημιουργικής και επαγωγικής σκέψης

ΙΙΙ. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

Περιγραφή των ενοτήτων του μαθήματος

  • Κριτική θεώρηση του κλασσικού τρόπου προσέγγισης βασικών ζητημάτων στην αναπτυξιακή ψυχολογία, με έμφαση στη διχοτόμηση ατομικού και κοινωνικού στοιχείου της ανάπτυξης.
  • Το κοινωνικό πλαίσιο και η ανάπτυξη των παιδιών: το κοινωνικό πλαίσιο ως η μελέτη κοινωνικών επιρροών στην ατομική ανάπτυξη.
  • Θεωρίες μάθησης
  • Προσεγγίσεις κοινωνικοποίησης και ο ρόλος των γονέων
  • Η κοινωνική αλληλεπίδραση και ο ρόλος της στην ανάπτυξη: γέφυρα ανάμεσα στο κοινωνικό και το ατομικό;
  • Η κοινωνική διάσταση στη θεωρία του Piaget
  • Η θεωρία της κοινωνικο-γνωστικής σύγγρουσης
  • Οι κοινωνικο-ιστορικο-πολιτισμικές προσεγγίσεις των διαδικασιών μάθησης και ανάπτυξης: εισαγωγή
  • Η πολιτισμική-ιστορική προσέγγιση του Vygotsky:
  • Εισαγωγή: η εποχή, τα κεντρικά ζητήματα στο έργο του Vygotsky
  • Φιλοσοφικό και μεθοδολογικό υπόβαθρο της προσέγγισης του Vygotsky
  • Η ανάπτυξη των ανώτερων ψυχολογικών λειτουργιών
  • Ο σχηματισμός και η ανάπτυξη των εννοιών
  • Η σχέση σκέψης και ομιλίας
  • Οι θέσεις του Vygotsky για την ανάπτυξη των παιδιών
  • Η ζώνη εγγύτερης ανάπτυξης στη θεωρία του Vygotsky
  • Η σχέση διδασκαλίας/μάθησης και ανάπτυξης
  • Το παιχνίδι στην προσέγγιση του Vygotsky
  • Σύγχρονες προσεγγίσεις του πολιτισμικού πλαισίου της ανάπτυξης
  • Προσεγγίσεις του οικολογικού πλαισίου της ανάπτυξης

IV. ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ – ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Τρόπος παράδοσης: πρόσωπο με πρόσωπο

Χρήση τεχνολογιών πληροφορίας και επικοινωνίας: χρήση διαδικτύου, οπτικο-ακουστικό υλικό, παρουσίαση διαφανειών σε power point, σημειώσεις και κείμενα σε ηλεκτρονική μορφή, υποστήριξη μαθησιακής διαδικασίας μέσω ηλεκτρονικής τάξης (e-class) και ηλεκτρονικού ταχυδρομείου.

Οργάνωση της διδασκαλίας: σεμιναριακά μαθήματα, μελέτη και ανάλυση βιβλιογραφίας, προετοιμασία βιβλιογραφικής εργασίας, παρουσίαση της βιβλιογραφικής εργασίας, συγγραφή της εργασίας, αυτοτελής μελέτη.

Αξιολόγηση μεταπτυχιακών φοιτητών:

Η γλώσσα αξιολόγησης είναι η ελληνική. Η αξιολόγηση των φοιτητών/τριών περιλαμβάνει:

  • τη μελέτη της προτεινόμενης βιβλιογραφίας και τη συμμετοχή στα σεμινάρια (20%)
  • την προετοιμασία και παρουσίαση βιβλιογραφικής εργασίας σε θέμα το οποίο θα προκύψει από την προσωπική αναζήτηση των φοιτητών/τριών αλλά θα βασίζεται στη γενική θεματολογία που δίνεται στα πλαίσια του μαθήματος (30%).
  • την προετοιμασία γραπτής εργασίας 5000-7000 λέξεων πάνω στο θέμα της προφορικής παρουσίασης. Θα αξιολογηθεί ο τρόπος παρουσίασης, η επιχειρηματολογία, η αναζήτηση και χρήση της σχετικής βιβλιογραφίας (50%). Η βιβλιογραφική εργασία πραγματοποιείται σε μικρές ομάδες.

V. ΣΥΝΙΣΤΩΜΕΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Α. Υποχρεωτικά κείμενα προς μελέτη για τη διεξαγωγή των σεμιναρίων

  1. Κατή, Δ. Ιστορικές, ιδεολογικές και πολιτικές διαστάσεις της αναπτυξιακής ψυχολογίας. Πρόχειρες σημειώσεις για το μάθημα Αναπτυξιακή Ψυχολογία.
  2. Wertsch, J. (1999) Cognitive development. In M. Bennett (Ed), Developmental Psychology: Achievements and Prospects. Psychology Press.
  3. Παπαδοπούλου, Κ. & Πανοπούλου-Μαράτου, Ο. (2008) Η θεωρία του J. Piaget: σκέψεις για την κοινωνική της διάσταση. Στο Ι. Τσιάντης (επιμ.), Παιδοψυχιατρική της Προσχολικής Ηλικίας. Αθήνα: Εκδόσεις Καστανιώτη.
  4. Semin. G.R. (1989). On genetic social psychology. A rejoinder to Doise. European Journal of Social Psychology, 19, 401-405.
  5. Vygotskaya, G. His life. On line document: http://webpages.charter.net/schmolze1/vygotsky/gita.html
  6. Vygotsky, L. S. (1978/1997). Νους στην Κοινωνία: Η Ανάπτυξη των Ανώτερων Ψυχολογικών Διαδικασιών (Επιμέλεια Σ. Βοσνιάδου). Αθήνα: Gutenberg. (εισαγωγή)
  7. Παπαδοπούλου, Κ. (2009). Η ζώνη εγγύτερης ανάπτυξης στη θεωρία του L.S. Vygotsky. Αθήνα: (κεφ. 1)
  8. Vygotsky, L. S. (1978/1997). Νους στην Κοινωνία: Η Ανάπτυξη των Ανώτερων Ψυχολογικών Διαδικασιών (Επιμέλεια Σ. Βοσνιάδου). Αθήνα: Gutenberg. (κεφ. 3,4)
  9. Vygotsky, L. S. (1978/1997). Νους στην Κοινωνία: Η Ανάπτυξη των Ανώτερων Ψυχολογικών Διαδικασιών (Επιμέλεια Σ. Βοσνιάδου). Αθήνα: Gutenberg. (επιμύθιο)
  10. Vygotsky, L. S. (1934/1998). The development of scientific concepts in school aged children.
  11. Παπαδοπούλου, Κ. (2009) Η Ζώνη Εγγύτερης Ανάπτυξης στη Θεωρία του L.S. Vygotsky. Αθήνα: Gutenberg (Κεφ. 2)
  12. Vygotsky, L. S. (1978/1997). Νους στην Κοινωνία: Η Ανάπτυξη των Ανώτερων Ψυχολογικών Διαδικασιών (Επιμέλεια Σ. Βοσνιάδου). Αθήνα: Gutenberg. (κεφ. 6)
  13. Chaiklin, S. (2003) The zone of proximal development in Vygotsky’s analysis of learning and instruction. In A. Kozulin, B. Gindis, V. Ageyev & S. Miller (eds), Vygotsky’s Educational Theory in Cultural Context. Cambridge: C.U.P.
  14. Vygotsky, L. S. (1978/1997). Νους στην Κοινωνία: Η Ανάπτυξη των Ανώτερων Ψυχολογικών Διαδικασιών (Επιμέλεια Σ. Βοσνιάδου). Αθήνα: Gutenberg. (κεφ. 7)

 

Β. Υποστηρικτική βιβλιογραφία

  1. Bruner, J. Η πρόκληση του Vygotsky. Στο Βαρνάβα-Σκούρα, Τ. (1994). Θέματα Γνωστικής Ανάπτυξης, Μάθησης και Αξιολόγησης. Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση.
  2. Wertsch, J. V. (Ed) (1985). Culture, Communication and Cognition: Vygotskian Perspectives. Cambridge: CUP.
  3. John-Steiner, V. & Mahn, H. Sociocultural approaches to learning and development: a Vygotskian framework. On line document:
  4. Moll, L. C. (Ed) (1990). Vygotsky and Education. Cambridge: CUP.
  5. Rogoff, B., Wertsch, J. V. (1984). Children’s Learning in the Zone of Proximal Development. San Francisco: Jossey-Bass.
  6. Rogoff, B. (1990) Apprenticeship in Thinking. Cognitive Development in social Context.  N.Y.: Oxford University Press.
  7. Rogoff, B., Goodman Turkanis, C. & Bartlett, L.  (2001) Learning Together: Children and Adults in a School Community. N.Y.: Oxford University Press.
  8. Rogoff, B. (2003) The Cultural Nature of Human Development. N.Y.: Oxford University Press.
  9. van der Veer, R., Valsiner, J. (1993). Understanding Vygotsky: A Quest for Synthesis.Oxford: Blackwell. (Κεφ. 3 & 4, σελ. 48-59 και 60-77).
  10. Wertsch, J.V., Tulviste, P. (1995). Ο Vygotsky και η σύγχρονη αναπτυξιακή ψυχολογία. Στο Κουγιουμουτζάκης, Γ. (Επιμ.) Αναπτυξιακή Ψυχολογία. Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.
  11. Gredler, M.E., Shields, C.C. (2008) Vygotsky’s Legacy. A Foundation of Research and Practice. N.Y.: Guilford Press (στη βιβλιοθήκη ΤΕΑΠΗ)
  12. Daniels, H., Cole, M., Wertsch, J. (eds) (2007) The Cambridge Companion to Vygotsky. N.Y.: C.U.P.
  13. Holzman, L. (2009) Vygotsky at Work and Play. N.Y.: Routledge
  14. Rieber, R. & Carton, A. (Eds) (1987) The Collected Works of L.S. Vygotsky. Volume 1: problems of general psychology. Including the volume Thinking and Speech. N.Y.: Plenum Press
  15. A. Kozulin, B. Gindis, V. Ageyev & S. Miller (eds) (2003), Vygotsky’s Educational Theory in Cultural Context. Cambridge: C.U.P.

 

Χρήσιμες σελίδες

Μετάβαση στο περιεχόμενο