Το εργαστήριο πραγματοποιείται παράλληλα με την πρακτική άσκηση και απευθύνεται στο σύνολο των μεταπτυχιακών φοιτητών/τριών του δεύτερου εαρινού εξαμήνου. Η θεματολογία του εργαστηρίου σχετίζεται με ποικίλους θεωρητικούς προβληματισμούς που αναδύονται από την ειδική και ενταξιακή εκπαίδευση μαθητών/τριών με αναπηρίες.
ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ
Ι. ΓΕΝΙΚΑ
Διδάσκουσες: Κωνσταντίνα Λαμπροπούλου, Γεωργία Παπασταυρινίδου, Λία Τσερμίδου
Εξάμηνο: Β΄ (εαρινό)
Αυτοτελείς διδακτικές δραστηριότητες: α) σεμιναριακά μαθήματα, β) παρουσιάσεις θεωρητικών εργασιών.
Προαπαιτούμενο μάθημα: ταυτόχρονη παρακολούθηση των πρακτικών ασκήσεων με εποπτεία.
Τύπος μαθήματος: Υποχρεωτικό
Πιστωτικές μονάδες: 10
Σύνολο μαθημάτων: 13
Εβδομαδιαίες ώρες διδασκαλίας: 2
Γλώσσα διδασκαλίας: Ελληνική
ΙΙ. ΜΑΘΗΣΙΑΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ
Σκοπός του μαθήματος είναι ο/η μεταπτυχιακός/ή φοιτητής/τρια να αποκτήσει μια συνολική εικόνα του γνωστικού αντικειμένου της Ειδικής Αγωγής και της Ενταξιακής Εκπαίδευσης. Το μάθημα στοχεύει στην κατανόηση από τους/τις μεταπτυχιακούς φοιτητές/τριες της σημαντικότητας και της αναγκαιότητας του αντικειμένου καθώς οδηγεί σε ένα διακριτό επιστημονικό πεδίο/επάγγελμα. Στο μάθημα πραγματεύονται τα ζητήματα των ορισμών και των στόχων της Ειδικής Αγωγής και εκπαίδευσης ως επιστήμης. Μελετάται η δομή και λειτουργία του σύγχρονου ειδικού σχολείου και ο ρόλος του ειδικού εκπαιδευτικού. Αναλύονται ζητήματα που άπτονται των εκπαιδευτικών πρακτικών στην ειδική εκπαίδευση μαθητών/τριών με αναπηρίες.
Επιπλέον, το μάθημα διαπραγματεύεται το αντικείμενο της ενταξιακής εκπαίδευσης μαθητών/τριών με αναπηρίες και τις προβληματικές που αναδύονται από την ενταξιακή εκπαιδευτική πρακτική. Δίνεται έμφαση στον ρόλο του εκπαιδευτικού της ένταξης και στις συνεργατικές πρακτικές που αναπτύσσονται μεταξύ των εκπαιδευτικών που συμμετέχουν στην ενταξιακή διαδικασία στο πλαίσιο της γενικής εκπαίδευσης. Αναπτύσσονται διαφοροποιημένες παιδαγωγικές προσεγγίσεις αναφορικά με το αναλυτικό πρόγραμμα, τις διδακτικές μεθόδους και τις μορφές αξιολόγησης του εκπαιδευτικού έργου και της προόδου των μαθητών/τριών.
Με την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος ο/η μεταπτυχιακός/ή φοιτητής/τρια θα είναι σε επίπεδο:
α) γνώσεων
- να γνωρίζει το θεωρητικό το εννοιολογικό περιεχόμενο της Ειδικής Αγωγής και εκπαίδευσης ως επιστήμης,
- να γνωρίζει τις αρχές και το περιεχόμενο των αναλυτικών προγραμμάτων που υιοθετούνται στην εκπαίδευση ανάπηρων μαθητών/τριών,
- να γνωρίζει τις θεωρητικές αρχές της διαφοροποιημένης διδασκαλίας,
- να γνωρίζει και να κατανοεί τους στόχους, τις διδακτικές μεθόδους και τους τρόπους αξιολόγησης του εκπαιδευτικού έργου και της προόδου των μαθητών/τριών,
- να γνωρίζει τις σύγχρονες προσεγγίσεις των ενταξιακών εκπαιδευτικών πρακτικών,
- να γνωρίζει τις σύγχρονες θεωρητικές προσεγγίσεις της συνεργατικής διδασκαλίας (συνδιδασκαλίας) στο πλαίσιο της ενταξιακής εκπαίδευσης,
- να γνωρίζει τα θεωρητικά μοντέλα συνεργασίας ειδικών επαγγελματιών με τις οικογένειες αναπήρων,
- να γνωρίζει τις θεωρητικές προσεγγίσεις της συνεργασίας σχολείου και οικογένειας παιδιών με αναπηρία,
β) δεξιοτήτων
- να μελετά τη διαφορετικότητα των μαθητών ως πηγή έμπνευσης και προγραμματισμού των εκπαιδευτικών παρεμβάσεων,
- να κατανοεί το περιεχόμενο των γνωματεύσεων μαθητών/τριών με αναπηρίες,
- να επιλέγει τις μορφές συνεργασίας ανάλογα με τις απατήσεις της ομάδας,
γ) ικανοτήτων
- να κατανοεί τις βασικές αρχές της διεπιστημονικής συνεργασίας στο πλαίσιο των σχολικών μονάδων,
- να αντιλαμβάνεται τον ρόλο του ειδικού και του ενταξιακού εκπαιδευτικού,
- να συντάσσει με επιστημονική ορθότητα και με τη χρήση ερευνητικών εργαλείων παιδαγωγικές εκθέσεις μαθητών/τριών με αναπηρίες,
- να καταγράφει τους στόχους της διαφοροποιημένης δραστηριότητας λαμβάνοντας υπόψη τη ζώνη της εγγύτερης ανάπτυξης, τα ενδιαφέροντα και το μαθησιακό προφίλ των μαθητών/τριών με αναπηρίες,
- να διαφοροποιεί το περιεχόμενο, τη διαδικασία και το τελικό αποτέλεσμα των εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων,
- να αξιολογεί το εκπαιδευτικό έργο,
- να δημιουργεί διαφοροποιημένα εργαλεία αξιολόγησης των μαθητών/τριών με αναπηρίες,
- να μελετά και να αξιοποιεί τη σχετική βιβλιογραφία,
- να αξιολογεί τις παρουσιάσεις των θεωρητικών εργασιών των συμφοιτητών/τριών του/της.
Γενικές ικανότητες: Λαμβάνοντας υπόψη τις γενικές ικανότητες που πρέπει να έχει αποκτήσει ο πτυχιούχος (όπως αυτές αναγράφονται στο Παράρτημα Διπλώματος) το μάθημα αποσκοπεί:
- στην αναζήτηση, ανάλυση και σύνθεση δεδομένων και πληροφοριών με τη χρήση των νέων τεχνολογιών,
- στην αυτόνομη εργασία,
- στην ομαδική εργασία,
- στην εργασία σε διεπιστημονικό περιβάλλον,
- στον σεβασμό στη διαφορετικότητα και στην πολυπολιτισμικότητα,
- στον αναστοχασμό και
- στην προαγωγή της ελεύθερης, δημιουργικής και επαγωγικής σκέψης.
ΙΙΙ. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ
Περιγραφή των ενοτήτων του μαθήματος
- Προσδιορισμός της Ειδικής Αγωγής και εκπαίδευσης.
- Η δομή και η λειτουργία του ειδικού σχολείου.
- Ο μαθητικός πληθυσμός του ειδικού σχολείου.
- Ο ρόλος του ειδικού εκπαιδευτικού: καθήκοντα και αρμοδιότητες.
- Τα αναλυτικά προγράμματα στην ειδική εκπαίδευση.
- Τρόποι σύνταξης παιδαγωγικής έκθεσης μαθητών/τριών με αναπηρίες.
- Το πλαίσιο και η εφαρμογή της ένταξης στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα: δομή και λειτουργία των τμημάτων ένταξης και της παράλληλης στήριξης.
- Ο ρόλος των εκπαιδευτικών γενικής και ειδικής εκπαίδευσης σε δομές ενταξιακής εκπαίδευσης.
- Διαφοροποίηση της διδασκαλίας: αρχές, περιεχόμενο, πρακτικές.
- Μορφές συνεργατικής διδασκαλίας στο πλαίσιο της ενταξιακής εκπαίδευσης.
- Το θεσμικό πλαίσιο της συνεργασίας στην ενταξιακή και ειδική εκπαίδευση: διεπιστημονική συνεργασία.
- Μοντέλα συνεργασίας ειδικών επαγγελματιών και σχολείου με τις οικογένειες αναπήρων.
- Προτάσεις συγγραφής θεωρητικής εργασίας.
IV. ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ – ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
Τρόπος παράδοσης: Πρόσωπο με πρόσωπο, παρέμβαση στο πεδίο.
Χρήση τεχνολογιών πληροφορίας και επικοινωνίας: Χρήση διαδικτύου, οπτικο-ακουστικού υλικού, παρουσίαση διαφανειών σε power point, υποστήριξη μαθησιακής διαδικασίας μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου.
Οργάνωση της διδασκαλίας: Σεμιναριακά μαθήματα, μελέτη και ανάλυση βιβλιογραφίας, παρουσίαση θεωρητικής εργασίας, συγγραφή θεωρητικής εργασίας, αυτοτελής μελέτη.
Αξιολόγηση μεταπτυχιακών φοιτητών:
Η γλώσσα αξιολόγησης είναι η ελληνική γλώσσα. Η μέθοδος αξιολόγησης είναι διαμορφωτική και συμπερασματική και περιλαμβάνει:
- Παρουσίαση θεωρητικής εργασίας στην τάξη (40%).
Η παρουσίαση της θεωρητικής εργασίας στο πλαίσιο του σεμιναρίου περιλαμβάνει:
- τους λόγους και τα κίνητρα επιλογής του θέματος,
- τη μέθοδο συλλογής βιβλιογραφίας,
- τον σκοπό και τα ερωτήματα της θεωρητικής εργασίας,
- την παρουσίαση του περιεχομένου της εργασίας ανά ενότητες.
- τα βασικά συμπεράσματα της θεωρητικής εργασίας.
- Γραπτή κατάθεση θεωρητικής εργασίας (60%).
Το περιεχόμενο της τελικής γραπτής εργασίας αποτελεί μία ολοκληρωμένη θεωρητική, βιβλιογραφική μελέτη η οποία κατατίθεται γραπτώς και περιλαμβάνει:
- εισαγωγή με τους λόγους και τα κίνητρα επιλογής του θέματος, τον σκοπό και τα ερωτήματα της θεωρητικής εργασίας,
- ενότητες με τη θεωρητική πλαισίωση του εξεταζόμενου θέματος,
- σύνοψη με τα βασικά συμπεράσματα της εργασίας,
- βιβλιογραφία.
Η θεωρητική εργασία είναι δυαδική και η συνολική της έκταση κυμαίνεται από 5.000 έως 6.500 λέξεις συμπεριλαμβανομένου και της βιβλιογραφίας.
V. ΣΥΝΙΣΤΩΜΕΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Προτεινόμενη γενική βιβλιογραφία:
Ζώνιου-Σιδέρη, Α., Ντεροπούλου-Ντέρου Ε., Βλάχου Α. (2012). Αναπηρία και εκπαιδευτική πολιτική: Κριτική προσέγγιση της ειδικής και ενταξιακής εκπαίδευσης. Αθήνα: Πεδίο.
Ζώνιου-Σιδέρη, Α. (2011). Οι ανάπηροι και η εκπαίδευσή τους. Μια ψυχοπαιδαγωγική προσέγγιση της ένταξης. Αθήνα: Πεδίο
Ζώνιου-Σιδέρη, Α. (επιμέλεια) (2012). Σύγχρονες Ενταξιακές Προσεγγίσεις: Θεωρία και Πράξη. Αθήνα: Πεδίο.
Ζώνιου-Σιδέρη, Α., Καραγιάννη, Π., Ντεροπούλου Ε., Παπασταυρινίδου Γ. & Σπανδάγου, Η. (2004). Η σημασία και ο ρόλος του αναλυτικού προγράμματος στην ενταξιακή εκπαίδευση των τυφλών παιδιών στην Ελλάδα στο: Εκπαίδευση και Τύφλωση: Σύγχρονες τάσεις και προοπτικές, επιμέλεια Α. Ζώνιου-Σιδέρη, Η. Σπάνδαγου, (189-200). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
Ζώνιου-Σιδέρη, Α., Ντεροπούλου-Ντέρου Ε., Παπαδοπούλου Κ. (2012-2019). Η έρευνα στην ειδική αγωγή, στην ενταξιακή εκπαίδευση και στην αναπηρία, Συλλογικός Τόμος Α΄,Β, Γ΄, Δ΄, Ε΄, Ζ, Η΄. Αθήνα: Πεδίο.
Tomlinson C.A. (2010). Διαφοροποίηση της εργασίας στην αίθουσα διδασκαλίας. Ανταπόκριση στις ανάγκες όλων των μαθητών. Αθήνα: Εκδόσεις Γρηγόρη.
Προτεινόμενη βιβλιογραφία για την ενταξιακή και ειδική εκπαίδευση:
Ainscow, Μ. (1999). Understanding the development of inclusive schools. Studies in inclusive education series. London: Falmer Press
Armstrong, D. (2003). Experiences of Special Education: Re-evaluating policy and practice through life stories. London: Routledge Falmer.
Armstrong, D. (2004). Ένταξη, συμμετοχή και δημοκρατία, στο Α. Ζώνιου-Σιδέρη & Η. Σπανδάγου (επιμ.), Εκπαίδευση και Τύφλωση: Σύγχρονες Τάσεις και Προοπτικές, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
Barton, L. (1997). Inclusive education: romantic, subversive or realistic? International journal of Inclusive Education, 1(3), 231-242.
Barton, L. (2008). Εκπαίδευση και ο Αγώνας για Αλλαγή: Η αναγκαιότητα μιας κριτικής πολιτικής της ελπίδας, στο Ε. Φτιάκα (επιμ.) Περάστε για έναν καφέ, Σχέσεις οικογένειας και σχολείου στην κόψη της διαφορετικότητας, (σελ. 21-38). Αθήνα: Ταξιδευτής.
Corbett, J. & Slee, R. (2000). An international conversation on inclusive education. In F. Armstrong, D. Armstrong & L. Batron (eds) Inclusive Education. Policy, Contexts and Comparative Perspectives, (pp.133-146). London: David Fulton Publishers.
Gillborn, D. & Youdell, D. (2000). Rationing Education: Policy, Practice, Reform and Equity. Buckingham: Open University Press.
Giroux, H. (2010). Bare Pedagogy and the Scourge of Neoliberalism: Rethinking Higher Education as a Democratic public Sphere. The Educational Forum, vol. 74:184-196.
Grimaldi, E. (2011). Neoliberalism and the marginalization of social justice: the making of an education policy to combat social exclusion. International Journal of Inclusive Education 1- 24, i First Article.
Roulstone, A., and S. Prideaux (2008). More policies, greater inclusion? Exploring the contradictions of New Labour inclusive education policy. International Studies in Sociology of Education, vol. 18, no. 1:15-29.
Slee, R. (2004). Ενταξιακή εκπαίδευση και εκπαιδευτική μεταρρύθμιση στη Nέα Eποχή, στο Α. Ζώνιου-Σιδέρη & Η. Σπανδάγου (επιμ) Εκπαίδευση και Τύφλωση, Σύγχρονες τάσεις και προοπτικές, (σελ 31-42). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
Slee, R. (2010). The irregular school. Exclusion, schooling and inclusive education. London: Routledge.
Slee, R. (2012). How do we make inclusive education happen when exclusion is a political predisposition? International Journal of Inclusive Education, i First Article: 1-13.
Slee, R. (2018). Inclusive education isn’t dead, it just smells funny. London: Routledge.
Whitty, G. (2002). Making Sense of Education Policy. London: Paul Chapman Publishing.
Συναφή επιστημονικά περιοδικά:
International Journal of Inclusive Education, Publisher Routledge
Journal of Curriculum Studies, Publisher Routledge
Disability and Society, Publisher Routledge
European Journal of Special Needs Education, Publisher Routledge
International Journal of Parents in Education, European Network about Parents in Education, www.ernape.net/ejournal
Topics in Early Childhood Special Education, http://www.sagepublications.com
International Journal of Qualitative Studies in Education, Publisher Routledge